Një natë tek topiajt

Nga libri me rrëfenja historike, " Zemërtrimi"



Ajo ishte vajzë e bukur, e huaj. Në një tjetër vend ishte nisur. Por valët shkumëbardha e stuhitë, e kishin sjellë në breg të detit, përballë qytetit, që dukej gri dhe si i përhumbur atë buzëmbrëmje, klithmat e shpendëve të bardhë, që kërkonin ushqim aty. Henrietë e quanin. Ishte bionde dhe nën një bukuroshe e ashpër nga një krahinë e Anzhu-se, shumë larg e në thellësi të kësaj Europe. Për vajzën ishte gati një dasmë në fund të brigjeve arbërore, aty ku fillojnë ishujt e Moresë. E priste i fejuari i saj frëng, princ i atij vendi.
Erdhi në kështjellë për të kaluar natën, në pritje që të qetësohej koha. Shpresonte që në mëngjes, së bashku me njerëzit që e shoqëronin, të nisej sërish në udhë.
Tanush Topia, princi i ri në atë kështjellë, që atë mbrëmje, u ndez menjëherë nga dashuria për të bukurën Henrietë. Francezja e ndjeu pasionin e tij. Në fillim vështrimet e pastaj bisedat e ngrohta krijuan një afërsi, sa gjithë të pranishmëve aty u ra në sy. E nesërmja ishte sërish me furtunë dhe anija që kishte sjellë francezen e bukur nga larg, nuk mund që të merrte udhën për në jug. Deti ishte i egërsuar si asnjëherë tjetër në këtë stinë vere.
Po kështu edhe dita tjetër…
Vajza u tha shoqëruesve të saj në fund jave, se nuk do të udhëtonte më në drejtim të ishujve të Moresë, ku e priste i fejuari i saj. Ishte një vendim i habitshëm, por i vërtetë. Kalorsiak. Ajo kishte pëlqyer princin e pashëm arbëror. I kishte falur zemrën. Edhe ai, gjithashtu. Por shoqëruesit nuk pranuan që të niseshin vetëm. As edhe të ktheheshin nga andej ku kishin ardhur. Ç’do ti thoshin familjes mbretërore të Anzhuinëve? Tjetër ishte misioni i tyre, dhe të tjerë i prisnin më poshtë, ku përgatitjet për dasmën, kishin kohë, që kishin përfunduar. Nuk do të guxonte askush. Atëherë u vendos që tre lajmëtarë të ktheheshin në pallatin ku ishte rritur e bukura, biondja Henrietë. Shorti zgjodhi edhe një kapedan te njohur ne qytet, që ishte vazhdimisht në krahun e princit arbëror. Andrea quhej trimi. Ky kishte për detyrë, që t’i thonte mbretit të vërtetën e vendimin, që kishin marrë dy të rinjtë. Të tjerët ishin nga shpura që shoqëronin vajzën. Pas një muaji, kur deti ishte qetësuar dhe stuhitë nuk frynin më mbi Adriatik, morën një anije dhe u nisën drejt brigjeve përballë, duke iu shmangur jugut. Në kështjellë menjëherë filloi kënga e u derdh vallja. Një gosti, që zgjati disa ditë e net së bashku. Plot dasmorë nga zonat përreth, princër e princesha nga çdo cep i Arbërisë, kalorës, këngëtarë e muzikantë, njerëz të thjeshtë e banore te qytetit. U gëzuan që të gjithë dhe thanë: “Dasmë si kjo nuk kemi parë ndonjëherë në viset tona”. Çifti ishte i lumtur. Në lumturi i kaluan edhe disa vite. Lindën edhe dy fëmijë, Karlin dhe Gjergjin, që kishin hedhur edhe hapat e para.
Nga mbreti nuk erdhi asnjë lajm. As edhe nga lajmëtari, që u nis me anije, së bashku me dy shoqëruesit e Henrietës, nuk u bë i gjallë. Vajza ja dinte inatin babait të saj. Ishte i sertë dhe i papërmbajtur, për të realizuar vendimet që merrte. Nuk e thyente askush. Asnjë zemër, kjo edhe e së bijës Henrietë qoftë, të cilën e donte me mend e kokës, si dritën e syve të tij.
Por, kur u duk se gjithçka ishte harruar nga ana e anzhuinëve, menjëherë në kështjellë mbërriti guvernatori francez. Kërcënoi se mbreti do t’u dërgonte ushtrinë dhe do t’ia digjte të gjitha pronat. Por çifti tashmë jetonte ditët e një lumturie të madhe. Roberti, që rrinte në Napoli, nuk guxoi të sulmonte Durrësin me flotën e tij. Ai e dinte që princi arbëror do të gjente mbështetjen e princave të tjerë dhe betejën do ta humbte, e bashkë me të, mbase dhe mbretërinë.
Kur kishin kaluar më shumë se pesëmbëdhjetë vjet, lajmëtari kapedan i qytetit, u kthye nga toka e largët. Këtë herë i shoqëruar nga njerëz të tjerë të mbretit. Dukej i lodhur dhe i plakur. E priten në kështjellë, sikur të kishte ardhur nga fundi i dheut. Filluan nderimet për të posa ardhurit, si në një festë të vërtetë, me këngë, muzikë e poetë popullorë, që recitonin në shesh. Sollën lajmin ; Mbreti, përpara se të mbyllë sytë e të largohet nga kjo jetë, kërkon që të shohë për të fundit herë të bijën dhe dhëndrin, princin arbëror, Tanush Topia. Të nesërmen në mëngjes, çifti princëror, thirri në takim lajmëtarin e nisur pesëmbëdhjetë vjet më parë.
- Përse nuk u bëre i gjallë? – e pyeti Henrieta, pasi dyshonte në pritjen që i kishte bërë i ati, dërgesës së lajmit për martesën në atë kështjellë. – Si të priti ati im ?
Kapedani, që ishte tretur e fishkur, si një lule me kokë ulur, i tha.
- Është e vërtetë, që mbreti i Anzhu-së kaloi në një krizë çmendurie, sapo mësoi për vendimin tuaj e dasmën tek Topiajt. Më burgosi e më torturoi si një bishë për shumë vite. Dola në dritë e më dha lirinë, gati një vit më parë. Jetova në pallat pastaj me të gjithë nderet e tij. Këtu e një muaj, më thirri dhe më tha lajmin, të cilin duhet që ta sillja këtu, mes jush. Nga shëndeti nuk është mirë. Këtë e kam parë me sytë e mi. Mbreti jeton me mjekë popullorë përreth. Ma kërkoi si burri-burrit këtë shërbim, edhe pse më kishte keqtrajtuar për martesën tuaj të papritur. Për udhë më dha edhe dy shoqërues. Në bregun tjetër, sapo të dilni, do t’u presë një trupë ushtarake nga garda e tij, e cila do të udhëtojë me ju mespërmes Apenineve, për të dalë në bregun tjetër, në Napoli, ku është kështjella e tij. Aty ku princesha Henrietë është rritur deri ditën që u nis për t’u bërë nuse. Nëpërmjet nesh, ai tashmë ka nisur një mesazh miqësie për ju, duke u zgjatur dorën e pajtimit.
Por Princesha Henrietë, nuk i kishte treguar Tanushit, se atë mëngjes herët, ishte zgjuar krejt papritur . Shkak ishin bërë ëndrrat e këqija, që kishte parë atë natë në shtrat, duke e bërë gjumin copa-copa. Kishte nxituar menjëherë tek porta e kështjellës, me një mantel të purpurt e të hedhur krahëve, për të takuar fat-thenësen, Mrike. Plaka, gjysmë e verbër, i kishte thënë:
- Ruaju zemërimit të babait tënd, moj bijë. Ai ende nuk të ka falur.
Po si duhej të bënte tani ? Të kthehej e të takonte njerëzit e saj, që i kishte lënë një dekadë e gjysmë më parë, për të cilët e kishte tretur malli?. Po babai inatçi, a do t’ia falte në momentin që do ta shihte në krah të Tanushit të saj ? Për këtë të fundit shpresonte. Zemra e saj e brishtë dhe e mbushur plot dashuri e mall prej bije, do ta thyente krenarinë e tij dhe do t’i a zbuste inatin. Ftesa e mbretit baba, për të shkuar edhe një herë në shtëpinë ku kishte lindur dhe për ta parë për të fundit herë në këtë botë, për shkak të sëmundjes së tij, duhet të ishte në të vërtetë edhe një lloj pendese mbretërore e atërore…
Kur erdhi mbrëmja, princesha e ardhur nga larg, nuk kishte më asnjë dyshim, se babai, në mos e kishte falur plotësisht, sapo ta shihte pas kaq vitesh të larguar e të humbur në brigjet arbërore, ku anija e kishte çuar për një natë të vetme, do ta falte. Do të vendoste kokën në kraharorin atëror e do ta puthte me dashurinë e një bije, që ai e kishte dashur shumë.
I tha princit, Tanushit të Topiajve.
- Nisemi. Të bëhemi gati. Mua më ka marrë malli për atë dhe për njerëzit e mi, që lashë atje, kur u nisa pesëmbëdhjetë vjet më parë. Por edhe ti duhet ta takosh, të njihesh me gjyshin e dy fëmijëve, që kemi sjellë në jetë të dy bashkë .
Tanushi nuk ia prishi Henrietës. Kujtoi atë mbrëmje, kur erdhi në kështjellën e tij dhe pastaj vendimin e saj për t’i qëndruar përgjithmonë pranë edhe pse ishte nisur në udhën e një dasme tjetër, e cila e priste në jug. Në mëngjes oshtinë boritë. Në sallë, princi dhe princesha, pritën edhe një herë të dërguarit e mbretit, ku pranuan ftesën.
Pas kësaj, menjëherë filluan përgatitjet. Lekë Shkoza, plaku që ishte edhe mjeshtri i detit në kështjellë, u tha se, për dy javë, nuk do të kishte asnjë stuhi, masa e madhe e ujit do të ishte i qetë si vaj. Princi i Topiave planifikoi që, në fund të kësaj periudhe, të ishte në bregun përtej, në krah të Henrietës. Kjo vendosi që të mos merrte me vete djemtë, Karl e Gjergj, por shoqëruesen e saj nga vajzëria, kur ishte adoleshente në pallatin mbretëror, Myriel de Bërzherak, e cila vazhdonte ta bënte edhe në kështjellë detyrën e kujdestares. Për familjen do të kujdesej vëllai më i vogël i Tanushit, Andrea.
Në mëngjesin e së mërkurës së dytë të shtatorit të vitit 1345, anija që shoqëronte princin Tanush dhe princeshën Henrieta, së bashku me një grusht njerëzish nga të kështjellës së Durrësit, doli në det të hapur. Në breg i përcollën qytetarë e princër arbërorë, si dhe dy fëmijët, Karl dhe Gjergj. Këta të fundit kishin marrë premtimin nga prindërit, që ishin vënë në udhë, se kur të rriteshin edhe pak, do të mund që të vazhdonin studimet tek gjyshi, atje në Napoli.
Tri ditë u end anija në Adriatik dhe në mbrëmje zbritën në një port të vogël të Pulias. Fransua Nuar, komandanti i gardës së mbretit, që kishte ardhur për t’i marrë, i priti me shumë nderime ushtarake dhe një paradë të vogël, për nder të miqve të sapoardhur. Ai i njoftoi se, mbreti Robert Anzhu, u dërgonte fjalë, se i kishte falur dhe se për nder të tyre në Napoli, po përgatiteshin festimet e pritjes së princit arbëror dhe vajzës së tij Henrietë.
Të gjithë u gëzuan. Veçanërisht Tanushi, që do të njihte vjehrrin, të cilin këtej e tutje do ta kishte edhe një aleat të fuqishëm për të mbajtur pushtetin e tij. Henrieta mendonte takimin me babanë pas kaq vitesh. Mllefi i tij ishte shuar dhe ndoshta tashmë, me siguri, që do të kishte mall, jo vetëm të shihte atë, por edhe Karlin e vogël, që mbante si kujtim emrin e gjyshit Sharl. Pas kësaj vizite, do ta sillte në Napoli. Ia kishte premtuar të birit.
U nisën që atë mesnatë dhe mëngjesi i zuri në rrugë. Çifti princëror, Tanush dhe Henrietë, ishin sistemuar në një karrocë nga të oborrit, me të cilën herë pas here udhëtonte edhe mbreti. Këtë ua tha Fransua Nuar, që ishte shumë i dashur me të sapoardhurit. Në mesditë qëndruan në një han ku ndërruan kuajt rezervë dhe u drekuan e u qetësuan për më shumë se një orë. Në mesnatën tjetër kishin bërë mesin e rrugës dhe u duhej edhe aq, që të mbërrinin në pallatin mbretëror. E gjithë dërgesa nxitonte dhe karroca princërore, nuk pushoi deri në mëngjes. Henrieta dremiste e shihte ëndrra me festa në pallat, ku njerëzit kishin dalë që të gjithë në rrugë e i hidhnin lule pambarim asaj dhe Tanush Topisë, që kishte një trup e shtat si selvi, me një bukuri mashkullore. Ai mund të bënte për vete çdo vajzë, që ishte sado pak e kujdesshme për t’i hedhur një vështrim princit që vinte nga Arbëria. Princesha e dinte mirë këtë veti të njeriut që kishte në krah, për të cilin kishte vendosur menjëherë brenda një nate, sapo e pa në kështjellën e tij.
Në Napoli hynë pak çaste përpara se të mbërrinte mbrëmja. Ndjeheshin të lodhur nga rruga e gjatë me det e pastaj mes-përmes Italisë. Në shesh ishin mbledhur shumë njerëz. Trompat e trompetat jehuan në të gjithë qytetin, që në pjesët e shumta të tij, dukej si i përhumbur. Mbreti nuk doli jashtë në shesh, por i priti brenda në pallat. I futën në një sallë të madhe, ku shkëlqente mermeri i shtruar dhe statujat e vendosura anash saj, dukeshin si njerëz të gjallë, që kishin ndalur frymën në një çast. Henrieta u gjunjëzua përpara të atit mbret e kërkoi që t’i puthte dorën, duke i thënë :
- Me fal o at. Tek Topiajt vajta vetëm për një natë. Ishte furtunë e deti ngriti stuhi, ku dallgët godisnin fort dhe anija jone disa herë mrekullisht i shpëtoi fundosjes. Njerëzit e këtij njeriu na ofruan ndihmë, mikpritje dhe bujari prej arbërori. Unë i fala zemrën. Ajo, si një zog i lirë, shkoi e trokiti tek e tija. Së bashku me princin Tanush sollëm në jetë dy fëmijë. Dy djem si pëllumba paqeje. Një prej tyre, i pari Charli, rikujton babanë tënd dhe gjyshin tim të vdekur. Shpresoj se do ti shkollosh këtu e të gëzohesh me ta, që rriten dita ditës si lisa.
Robert Anzhu, që qëndronte i heshtur para një altari të florinjtë, e ngriti, por pa i thënë asnjë gjysmë fjale. Nga pas, shefi i gardës, Fransua Nuar, i belbëzoi asaj, se organizimi i ceremonisë së faljes, është lënë për nesër, përpara se të jepet edhe dreka zyrtare, ku do të ishin të ftuar princër e mbretër të trojeve përreth. Njerka rrinte në krah si një statujë mermeri. Nën sytë e zmadhuar dhe hundës së kërrusur, buzët mbanin brenda një lloj ngërdheshje, që ngjasonte si një nënqeshje e lehtë me ironi. Ajo, asnjëherë nuk e kishte dashur Henrietën, pasi vajza kishte ardhur në jetë nga një lidhje jashtëmartesore e mbretit, kur ishte ende princ, ndërsa qeveriste i ati i tij. Nënën e vërtetë vajza nuk e njohu asnjëherë, pasi ajo gjeti vdekjen krejt pa pritur, në momentin që e kishte sjellë në jetë. Henrieta ishte rritur nën dashurinë e gjyshërve, mbret e mbretëreshë në pallat, prindër të Robertit dhe nga dadot.
Me Tanushin, mbreti Anzhu shkëmbeu vetëm një përkulje të lehtë koke, si për t’i urdhëruar mirëseardhjen në trojet e tij, por pa ia shtrirë dorën. Pas kësaj, të sapoardhurit dolën nga salla nën tinguj trompash , që lajmëronin fundin e takimit të parë. Oborrtarët qëndruan aty pa lëvizur, si një masë pa formë. Përsëri Fransua Nuar i shoqëroi për në një sallë tjetër, nëpërmjet një dere si të larë në flori. I priste një tryezë e shtruar gati për gosti. Aty prisnin edhe të tjerët, që shoqëronin princërit e ardhur nga Arbëria. Bëheshin a s’bëheshin dhjetë persona ,që shërbenin si shoqërues e kujdestarë dhuratash, të sjella në Napoli nga rruga e gjatë dhe tepër e lodhshme. Tjetër njeri nuk erdhi nga pallati në atë darkë. Në dyert e mëdha përreth kishte vetëm roje, që rrinin të palëvizur si hije.
Kjo ftohtësi nuk i pëlqeu princit, por Henrietës nuk i tha gjë. Princesha i kishte treguar për natyrën tepër të ashpër të mbretit Anzhuin. Por ai nuk kishte pse të qëndronte ftohtë edhe përpara një princi, që është tashmë dhëndër i tij dhe një aleat i fuqishëm në Adriatik.
Kuptoi se diçka fshihej pas kësaj pritje.
Në fund të darkës, të pasur në gjellë, Fransuaja u shfaq sërish. Dukej tepër gazmor, dhe tha:
- Kjo është një ngjarje, ky takim pas disa vitesh midis babait dhe vajzës nuse, përtej Adriatikut, do të mbahet mend gjatë në historinë e mbretërisë së Anzhuinëve. Do të gdhendet edhe në kronika.
Dy fraza të shkurtra ishin tepër lakonike për të kuptuar thelbin e së vërtetës. Të gjithë të sapoardhurit i kuptuan, si një festë madhështore, gati përrallore, e cila do të fillonte që në orët e para të mëngjesit të së nesërmes dhe do të gëzonte që të gjithë të ftuarit. Po ata në të vërtetë nuk e dinin se sapo kishin ngrënë që të gjithë darkën e fundit, aty në pallatin e mbretit të Napolit. Pas kësaj, në orët e para të mëngjesit, ku nata e zezë dhe e pa hënë vere, nuk do ti kishte lënë ende vend agimit dhe shkëlqimit të një ditë të re, do të fillonte masakra. Asnjë nuk do ti shpëtonte vdekjes së sigurt.
Fransuaja, me një grusht burrash nga të gardës së mbretit Robert, i therën në gjumë arbërorët. Anzhuini mezi e kishte pritur këtë rast për t’u hakmarrë ndaj së bijës, por edhe ndaj njerëzve, që e pritën në kështjellën e tyre atë natë me stuhi dhe që ishin bërë të afërt me të. Me sa duket, plani kishte ditë e muaj, që ishte gatuar në atë pallat të mermertë e të ftohtë si akulli, që nga momenti kur Napoli kishte humbur edhe ishujt e Moresë, nga një martesë që nuk u bë dot kurrë.
Kur dielli çeli syrin e zjarrtë mbi qytet, në pallat nuk kishte asnjë gjurmë gjaku. Punë e kryer. Trupat e tyre ishin zhdukur. Pak njerëz dinin për të.
Një natë tek Topiajt, Henrietës, vajzës së mbretit Robert të Napolit, e kthyer nga stuhia në det, iu kthye në një tragjedi të tmerrshme. Më kot Karli i vogël, javë me radhë priste prindërit e tij, duke përgjuar detin blu dhe horizontin që puthet me të përtej kaltërsisë. Principata mbajti zi për princin dhe princeshën e vrarë. Një armiqësi u krijua për mbretin e Anzhu-së.
Karl Topia tha:
- Po pse ky gjysh i shpifur më vrau prindërit e mi ? Ç’faj kishin bërë ata? Historia e tyre është vërtetë si në një legjendë.
Kur u bë zot i Durrësit dhe i krahinës përreth, në stemën e tij ai vazhdoi të mbante zambakët heraldikë, duke shtuar dhe luanin e stemës së hershme të Anzhuinëve. Topia, “Dominus Durrachio”

Kjo ngjarje është gdhendur në kronikat e kohës dhe lexohet edhe sot e kësaj dite…



Francë-Bordo, Nëntor 2010