BUQETË ME LULE TË FRESKËTA

Nuk kishim folur kurrë edhe pse shiheshim disa herë në ditë, përballë pallatit tim tek pijetorja, në kryqëzim të rrugëve që lidhte qytetin tonë me tre qendra të tjera banimi. Nuk i dija as edhe emrin, por e kisha kuptuar se do të ishte një nga puntorët e ndërmarjes së përtej lumit, që rëshqet si një gjarpër i lodhur poshtë lagjes periferfike. Vinte çdo pasdite e rrëkëllente ndonjë gotë me disa të njohur që shpesh e prisnin aty. Tani ishim përballë në një kabinë treni. Më gjeti aty. Kaloi në koridorin e ngushtë me një tufë lulesh në duar, të mbledhur me një celofan të errët, nga ato të pastave që perdoreshin zakonisht, sa herë porosisnim ëmbëlsira për në shtëpi. Ndërsa unë mendova se duhej që të kishte zënë vend në ndonjë kabinë tjetër nga fundi i vagonit, ai u kthye befas, e u shfaq para xhamit të derës me një buzëqeshje pafajsie. Kërkoi vend, dhe pastaj sikur të ishim njohur e folur prej disa vitesh, më pyeti si në konfidencë; për ku kështu? Pasagjeri tjetër që ishte me mua në atë kabinë, vinte nga stacione të tjerë. E gjeta aty ndërsa një çift po linte kabinën në momentin që u shfaqa tek dera. U rregullua përballë meje, dhe buqetën me lule e vuri sipër varëses së portmontosë, aty ku zakonisht vendosim valixhet, apo çantat që na shoqërojnë në udhëtime të tilla. Rregulloi kollaren dhe tërhoqi poshtë fundin e xhaketës përpara se të ulej. Ishte e para herë që e shihja me kostum. Zakonisht mbante një dok kombinati, gati të zbardhur, dhe një xhakavento pak më të erët se ajo e pantallonave. Pasagjeri tjetër përballë meje, kishte hedhur sytë përtej xhamit të dritares, ku kishin filluar të lëviznin pejsazhet e periferisë së qytetit tonë. - Pa hë, çkemi? – pyeti dhe vendosi duart mbi gjunjë. – Do të shkosh dhe ti atje? Gjëmë. – Tundi kokën, por pa pikëllim. - Eshtë dita e tretë sot… E pashë në fytyrë ku nuk lëvizte asnjë muskul. Pastaj i hodha një sy luleve që qendronin atje lart të mbledhura në një buqetë. Kuptova që ishte nisur për në kryeqytet, në ceremoninë që organizohej për funeralin e udhëheqësit. Nuk dija se si ti thoja. Më kishte ftuar im kushuri, Skenderi, në Durrës. Priste fjalën e djalit në një ceremoni fejese. Mua më kishte të afërt, djalë xhaxhai. Merte për nuse një vajzë doktori. Ishte prerë dhjetë ditë më parë fjala, dhe ne na duhej tani që shkëmbenim unazat e çiftit. Por kishte ndodhur kjo vdekje. Nuk mund që as edhe të shtyhej më ceremonia. Përveçse një lloj tersi që sillte kjo në jetën e çiftit të ri, do të na shkaktonte edhe ne të tjerëve plagë pastaj. Mirëpo, Skënderi, dhe krushku i tij doktor, i kishin rregulluar pipzat për ta bërë e organizuar në heshtje të plotë, pa bujë e zhurmë. Nuk mund që ti a thoja gjithë këto këtij njeriu që më dukej se e njihja prej vitesh. I thashë se kisha një të sëmurë rëndë, të afërm në spital, që do të operohej atë ditë, dhe se, me qendrën e punës do të shkonim edhe ne, ditën e nesërme për homazhe në kryeqytet, tek udhëheqësi që ishte në arkivol. Natyrisht që nuk isha i sinqertë me të në këtë pohim të fundit. Stacioni i parë pas qytetit tonë erdhi shpejt. Njeriu i kabinës zbriti. Poshtë në platformë pashë një grup njerëzish me kurora e buqeta me lule. Me siguri që shkonin në kryeqytet për ti dhënë lamtumirën udhëheqësit. Duhej që të ishin ndonjë kolektiv nga uzina e atij qyteti të vogël puntorësh. Nuk doja që të na vinin aty, sepse nuk kisha qejf që trishtimi i asaj dite të më prishte gëzimin që më priste në ceremoninë e nipçes, të cilin e doja shumë. Dhe ashtu ndodhi në fakt. Siç duket, mbetën dhe u sitemuan në vagonin ku hypën. Kishim mbetur vetëm tani me njeriun që nuk i a dija as edhe emrin. Kur treni u vu në lëvizje tjetri u ngrit e mbylli derën e kabinës, që kishte mbetur ende e hapur. - U shëroftë një orë e më parë kushuriri yt – më tha – dhe operacioni i ectë mbarë. Unë e pashë përsëri drejt e në fytyrë. Edhe këtë herë asnjë muskul nuk i lëvizi, madje as edhe qerpikët. Me vajti mëndja për keq. Nuk e njihja jetën e tij, por ajo buqetë me lule të freskëta me jepte të kuptoja se “ishte ndonjë nga të thekurit e rregjimit”, përderisa shkonte i vetëm të bënte homazhe tek udhëheqësi i shtrirë në atë sallë, i vdekur. I thashë, “faleminderit” ,e në çast u bëra indiferent. Tjetri u rehatua dhe unë ndjeva aromën e një deodoranti që kishte hedhur. U mbështet përballë meje. - Eshtë e vërtetë që ne nuk njihemi, dhe nuk kemi folur asnjëherë me njëri tjetrin, edhe pse kështu si fytyrë jemi parë shpesh. Jetojmë në një qytet, dhe kjo është krejtësisht normale për dy njerëz kështu si ne. Miti më thonë, dhe punoj në bonifikim si shofer, në fund të qytetit. Përtej lumit. Shpesh vij tek klubi, aty në kryqëzim, përballë teje. Me shokët e mij të lagjes së vllehëve e kaloj kohën. Pijmë edhe ndonjë gotë. Dëfrehemi. Pothuajse moshatarë. Dikur jam rritur aty, dhe kam lindur atje, po tani jetoj diku në qendër të qytetit, tek posta. Kam një pallat të thjeshtë. Po kështu e bëj edhe jetën. Dikur jetonte edhe mamaja ime me mua, por prej dy vjetësh ajo nuk është më. Pleqëri. . Ktheva kokën dhe i buzëqesha si për të aprovuar gjithçka tregoi ai për veten. Bëra të përzëmërtin në atë takim. Miti nxorri një paketë cigare dhe ma zgjati me ndrojtje duke kontrolluar derën e kabinës, se mos lëvizte kontrollorja, një grua e bëshme me flokë të gjata e të verdha si të Brixhitë Bardosë. I thashë se nuk e pija, por nuk më shqetësonte kjo gjë. Ne fare mirë mund që të ulnim pak xhamin e dritares, në mynyrë që të dilte tymi jashtë, i propozova unë. I pëlqeu kjo ide e u qesh në fytyrë si një fëmij. Madje i u zhdukën edhe rrudhat mbi ballë, e sytë e mëdhenj të zi, mu dukën që shkëlqyen fort. - Nuk rri dot pa këtë. E vura kur isha ende shumë i ri. Ja atje në Durrës, ku do të shkosh ti për atë hall që të ka zënë. Edhe unë e kisha një hall at’here. Psherëtiu, dhe pastaj ndezi cigaren. U ngrit dhe hodhi fijen e shkrepses nga pjesa e ulur e dritares, e cila nuk ishte më shumë se dy gishta. Zuri vend përsëri e u mbështet si në fillim - Eshtë një histori e trishtë që e ruaj prej tridhjetë vjetësh, ja këtu brenda këtij kraharori – dhe goditi gjoksin me dy gishta sikur kërkonte të trokiste në atë derë të mbyllur prej aq vitesh. Lëshoi një shtëllungë tymi mbi syprinën e xhamtë të dritares, duke e tretur vështrimin larg ku humbiste një përrua kodrinor. Pastaj kur u shfaq një fushë me një shtëpi gjysëm të shkatëruar, kuptova se ndjeu një dhimbje. Mbase nuk ishte pejsazhi në këtë mes, por diçka tjetër e brendëshme. Kjo u duk më mirë kur afroi cigaren përsëri në buzë. E thithi thellë pa e patur mendjen aty. Diç mendonte, a sillte në parafytyrimin e tij. - Eshtë një shok i keq – thashë unë për cigaren, si për tu gjetur në bisedë. Tjetri e lëshoi tymin përsëri. Këtë herë uli kokën poshtë. Më pa drejt e në sy. Kuptova që donte të më thoshte diçka, por që ndroi mendim në momentin e fundit. Rrotulloi cigaren midis tre gishtave të dorës së djathtë duke mos i a ndarë vështrimin për disa çaste. Ndjehej trak e truku i rrotave metalike të trenit brenda kabinës. Zhurma metalike shoqërohej here pas here edhe me një ciatje që vinte si një zë violine në një orkestër të ç’akorduar. Miti tundi kokën e mblodhi sërish buzët pa mundur që të shprehte asgjë. - Jeta është e çuditëshme, por ka një moral – tha ai e më pa drejt e në sy. – Eshtë i rëndësishëm që të rrespektohet…Eh!.. Të thashë për një histori që jeton brenda meje, dhe që unë jetoj me të, dhe për atë. Tek ajo fillon dhe mbaron për mua në dhimbje. Mbase ty nuk të intereson, se shpesh njerëzit janë indiferent ndaj dramës së tjetrit. Ne vllehët kemi një shprehje për këtë kategori, duke justifikuar në një farë mënyre, kur themi; Nuk më lejnë këmborët e mija të dëgjoj këmborët e tjetërit. Unë lëviza dhe shtriva këmbën e djathtë përpara, si për ta shlodhur, por vështrimin nuk e hoqa nga fytyra e tij. Mu duk se për të parën here ai njeri kërkonte që të nxirrte nga brenda vetes së tij, një të fshehtë që e kishte ruajtur kushedi se prej sa kohesh, por që e kishte munduar, mbase deri në vuajtje. I kishte sjellë dhimbje. - Ka qenë e re, fare e re, as pesëmbëdhjetë vjeç, Aneta. Kishte një trup të hollë e një fytyrë krejt të paqme. Dy sy si deti blu, të thellë e të bukur. I a pashë për të parën herë në farmacinë e babait të saj. Ishte ditë e tretë e çlirimit të qytetit. Kisha shkuar për nënën. Doja një qetësues për kollën e saj që ato ditë e mundonte dhe e sfilitëte. Prej një jave kishte zënë edhe shtratin. Lajmi se i shoqi dhe babai im kishte rënë në betejë disa ditë më parë, në një qytet të myzeqesë, e kishte drobitur. E kishte vrarë psikologjikisht. Mua ende nuk ma kishin thënë. Aneta ndihmonte babain e saj, një mjek shëndetlig dhe me një trup që dukej si i mplakur, i krusur. Burrë i heshtur ishte, dhe i sjellshëm. E dinin se kishte qenë për studime në Austri, në rininë e tij. I tha të bijës që të më ndihmojë në hallin tim. I tregoi edhe raftin se ku mund që ta gjente ilaçin Vajza e solli shpejt, e unë i a dallova mirë fytyrën e bardhë ovale, dhe ngjyrën e artë të flokëve të dredhura që i derdheshin pas supeve. Mu duk si një nimfë e sapo dalë nga deti. Isha i përhumbur, sa as që e dëgjova këshillën e babait të saj, se si do ta përdornim ilaçin që do të më shëronte nënën. Kështu më mbeti në mëndje ajo ditë e parë. Isha gjashtëmbëdhjetë vjeçar. Një vit më i madh se Aneta. Adoleshent. Zëre se nuk fjeta atë natë. Nëna që nuk e dinte se si vuante kjo zemra ime, se si më përpëlitej në gjoks, si një zogth që kërkon të niset në fluturim, i tha të nesërmen vëllait të saj Vangjelit, që ishte në shtabin e qytetit të çliruar: - Dhimitri u shqetësua shumë për mua, dhe nuk mbylli sy një natë të tërë. Po vuan. Ka të drejtë, se e kam të vetëm, e dritë të syut. Ai do të jetë trau i shtëpisë këtej e tutje. Mua ma kishin fshehur vrasjen e babait, dhe ky lajm, vërtetë më lëndoi dhe më rrëzoi psikologjikisht. Një humbje e pazëvëndësueshme, që herë e mendoja dhe herë nuk do ta besoja, që në momentin ku im atë doli malit për liri. Por ja që ndodhi. Por bashkë me dhimbjen e babait në një cep të zemrës sime, qendronte edhe ajo, Aneta. Ku ta dija unë se edhe ajo atë mbrëmje kishte marrë lajmin për babain e saj, farmacistin e urtë që më priti e përcolli me aq fjalë të ëmbëla, sikur të më kishte birin e tij. E kishin thirrur në komandën e qarkut që në mëngjez. Dikush nga komshijtë kishte raportuar, se dy javë më parë, ishte ndodhur për vizitë një major gjerman i garnizonit të qytetit në shtëpinë e mjekut. Dhe këtë e kishin parë që ta përcillte deri tek porta e oborit. Kjo kishte mjaftuar. Nuk dihet pastaj, se cili ishte shkaku i vërtetë për vdekjen e farmacistit, në mbasditen e asaj dite aty në komandën e qytetit. Ai vuante në fakt nga një sëmundje e pashërueshme, që vetëm e shoqia e dinte, por edhe mund që tu ketë mbetur në dorë atyre që hetonin. Miti nxori një letër nga xhepi dhe e vendosi në syprinën e tavolinës së vogël të kabinës. Pastaj shtypi për ta shuar me dy gishta kokën e cigares që digjte ende, e u drejtua nga unë për të kërkuar falje që e ndërpreu historinë e tij dhe u ngrit në këmbë. Shkoi tek xhami i dritares që na sillte ajër të freskët nga jashtë, në atë ambjent të ngarkuar duhani, dhe më buzëqeshi me çiltërsi. Dhe zuri vend. Ktheu kokën nga koridori, e më tha: - Së shpejti vjen edhe stacioni i rradhës. Më duket se jemi mirë deri tani. - Unë e aprovova me kokë si për të treguar gjendjen time se ndjehesha shumë mire. Pastaj ai pyeti befas - Mos të mërzita më këtë histori? - Përkundrazi. Qenka interesante. Po të dëgjoj me vëmëndje. Vetëm jemi. Miti lëvizi nga vendi dhe umbështet qetësisht dhe buzëqeshi përsëri. Heshti një cast sikur të kujtonte se ku i kishte ndërprerë kujtimet, e tha: - Kur nuk kishte kaluar as edhe një muaj nga ajo ditë, Anetën e takova përsëri. Në të zeza ishte, por i shkonin. I a tregonin trupin e kolmë, dhe linjat e një vajze që po merrte tashmë përgjegjsitë për jetën e saj. Në vareza që të dy. Ishte e hijshme. Më salutoi me ndrojtje, sikur të ishim të njohur prej kohësh, e pastaj mori rrugën për në qytet. Pak ditë më vonë e rrigjeta në komandën e qarkut, një shtëpi e një ish të pasuri, që ishte shpronësuar nga të parët në qytetin tonë at’here. Unë me nënën ishim tek daja. Na kishin thirrur për të plotësuar dekumentat e babait. Ishte shpallur dëshmor i atdheut, si i rënë në luftë. Kishte ardhur një i madh nga kryeqyteti së bashku me një ekip nga pas. Aneta me nënën e saj kërkonin ndihmë. Nuk kishin me se të jetonin. Pa asnjë të ardhur. Femra, dhe pa asnjë mbrojtje në këtë botë. I a tregova nënës sime dhe i thashë: Shikoje atë vajzë, a të pëlqen? Goxha qenka shejtanka. Ka një bukuri që vret. Do të kisha qejf që ta kisha nuse për ty kur të rritesh edhe ca, por duket që është nga sërra e borgjezëve. Nuk i a njoh familjen. Pastaj ato hynë në zyrë tek dajo Vangjeli, dhe një çast më pas, i pashë që dolën të dëshpëruara. Pa asnjë shpresë. Dallova lotë në sytë e nënës së saj. Më therri në zemër. Nuk doja që edhe ato të vuanin. Nënat, si nënat, nuk priti, dhe të nesërmen i tha vëllait kur erdhi në mbrëmje tek ne, që ti ndihmonte ato dy femra. - Gjynah nga perëndia. Bëj diçka Vangjel, në se është në dorën tënde. - Por, a e di moj motër se cilat janë ato që më rrinë sot si qyqe?, austriakja dhe e bija e farmacistit, mikut të gjermanëve, pushtuesit të huaj. Ne vrasim mendjen se si të ndihmojmë sot fakir-fukaranë, dhe jo të përkujdesemi për zengjinët. Pushteti është i yni, dhe jo i atyre. Perëndoi dielli për ta. Ai do të ndriçojë pjesën tjetër që ka qenë në erësirë. Mua dhe ty, Kristavgji, dhe ata që kanë jetuar deri tani në mjerim. Kuptova që dajua ishe i vendosur në misionin e tij të ndihmave të popullatës. Por edhe nëna sikur të ma dinte plagën e zemrës nguli këmbë në të sajën. Pas dy orësh motër e vëlla sikur i zbutën gjakrat, dhe u morën vesh, jo vetëm për familjen e farmacistit të vdekur si njeri i armikut, por edhe për të tjerë nga kjo kategori: - Mos bëj keq, Vangjel, tu bëftë motra. Ndihmoji njerëzit, hallexhijtë, se stomaku nuk do t’i a dijë për politikë. Dajua na premtoi se austriaken do ta thërriste që të nesërmen. Nga dreka shkova edhe unë. I takova dhe u thashë që komanda e qarkut do ti ndihmonte. Nëna e Anetës u mrekullua e me rroku në qafe sikur te isha fëmija e saj. Nuk kemi asgjë me se të jetojme, me tha. Idrizi, im shoq nuk vuri asnjëherë para mënjanë. Ndihmonte që të gjithë. Edhe partizanët, biri im, aty furnizoheshin sa here kishin nevojë. I mjekonim edhe në shtëpi, fshehurazi. Majori Shtalberger që na erdhi në shtëpi, në fakt ishte për këtë hetim, edhe pse unë e im shoq flisnim të njëjtën gjuhë me atë. Na paralajmëroi. Na kërcënoi. Kemi qenë mënjanë. Idrizi ishte veçse një patriot i madh i vendit të tij, por që tani është edhe vendi im. Sepse unë e lidha jetën me shqipërinë e shqiptarët. Më solli dashuria që nga alpet e Austrisë. Pas kësaj, unë u njoha më shumë me të dyja, nënë e bijë. Takoheshim vazhdimisht. U bëra vërtetë djalë i shtëpisë së tyre. Përgjëroheshin për mua. Por jeta e tyre nuk do të ishte gjithmonë vaj, si femra ndjenin vazhdimisht mungesa. Shumë herë flini pa bukë. E kalonin ditën me një vakt ushqim. Elsa, kishte studjuar në Austri për sismografe, dhe në atë kohë as që bëhej fjalë për ndonjë institut shkencor në shqipëri. Ishte herët për këtë gjë. Burri e mbante në shtëpi, por ajo nuk bënte jetë prej zonje. Nuk ishte e tillë. Vinte nga zona të vogla alpine, vajzë fshati. Me Idrizin ishte njohur kur ishin studentë, në konvikte, atje në Salcsburgun e largët. Treni frenoi menjëherë, dhe vagoni ynë u duk se u tkur nga forca shtytëse e vagonëve të tjerë që ishin afër lokomotives. Na gjeti të papërgatitur. U gjenda në këmbë. Miti u bë nervoz dhe tha: - Po këta a janë në vete? Udhëtojnë njerëz dhe jo kafshë. Hajde trenistë që kemi edhe ne. Por edhe fillestarë të ishin në stacion bëhet gjithmonë kujdes. Unë ula xhamin e dritares dhe zgjata kokën jashtë. Ndjeva freskun që më ra në fytyrë. Dallova që larg një grup njerëzish që hypën në tre vagonat përpara nesh. Disa prej tyre mbanin kurora me lule, por edhe buqeta. Pastaj sytë më vajtën tek buqeta e njeriut që kisha në atë hapsirë të vogël treni, që udhëtonte me mua për të njëjtin qëllim, ashtu si ata. Ajo ishte vendosur përballë meje, në vendin ku zakonisht ishte i planifikuar për valixhe të vogla e çanta dore të mëdha. U ngrit në këmbë edhe Miti. Shtyu derën e kabinës dhe zgjati kokën në koridorin e zbrazur: - Ishalla nuk vijnë këtu. Vagoni ynë më duket se është me fat. – tha ai ndërsa shtyu përsëri derën për ta mbyllur. - Do jenë sistemuar andej. Jemi të fundit, dhe treni zakonisht qendron përpara. Që të vinë deri tek ne, u duhet që të ecin ca. I bien shkurt. Hypin atje ku qëndron vagoni. – thashë si për të plotësuar dëshirën e tij. Por në fakt edhe mua po më pëlqente ai lloj intimiteti e vetmije nën shoqërinë e një historie që edhe Miti po e rrëfente me ndjenjë. Kishte qenë pjesë e jetës së tij. Treni lëvizi përsëri dhe ne të dy zumë menjëherë vendet përballë njeri tjetrit. Mes nesh u ndodh buqeta me lule që u rrokullis nga vendi ku qendronte që në fillim. U përkulëm të dy, dhe në çast i a lashë Mitit që ta merrte. Ai e solli para fytyrës së tij e i mori erë. Ishin disa karafila të parritura mirë, e disa lule të tjera me ngjyrë. Ndjehej aromë. U kaloi dorën sipër me përkëdheli sikur të frymonin si të gjallët, dhe pastaj e vendosi me kujdes në krahun e djathtë, si një pjesë e vetes së tij. Mendova se, një djali dëshmori si ai, i kishte hije ai moment që ti çonte udhëheqësit të vdekur lule, sepse kishte drejtuar luftën. E kishte fituar. - Jemi vetëm – i thashë sërish Mitit, si për të kujtuar që të vazhdonte të tregonte tregimin e lënë përgjysëm. Ai bëri një gjest si për të më thënë, ah!, vërtetë si harova? Nxori përsëri nga paketa një cigare, dhe në çast u pendua. E mbajti në dorë si për të më thënë se kësaj here nuk do ta ndizte më. U koll pak duke vënë grushtin përpara gojës e tha me një zë si fërshërimë, mirë. - Kur vendosa që Anetën ta çoja nuse në shtëpi, mësova se ajo ishte e sëmurë. Kishte filluar që të villte gjak. Më ishte fshehur. Për dy vjet që ishim njohur nuk ma kishte thënë asnjëherë, ndonëse Maria më tha se, ishte çështje e dy muajve të fundit shfaqia e saj në familjen e tyre. Por as edhe unë nuk e kisha kuptuar. Po më tretej e ligej çdo ditë para syve të mij. Mendova se e kishte nga dashuria për mua. Më donte, siç mund një i verbër, të dojë dritën e munguar. Eh!... Pesë muaj më parë, nëna e saj Elsa, më kishte propozuar që të përfundonim shpejt në martesë, sepse edhe Aneta nuk mund që të jetonte dot pa mua. Nuk kishte as gjumë. Shpesh qendronte vetëm në shtëpi, se nëna e saj kishte mundur që të gjente një punë në spitalin e qytetit, si pastruese. Natyrisht, me ndihmën e dajo Vangjelit, që edhe këtë herë i kishte vënë zemrës një gurë, dhe kishte lëvizur nga parimet e tija. At’here e bisedova me nënën që Aneta të vinte e të jetonte me ne. E dija se ajo nuk ma prishte, por vëllai i saj nuk u përmbajt. Bubulliu. Thuaj se u çmend fare. Më tha se po shkelja mbi gjakun e tim eti, që kishte dhënë jetën për lirinë nga okupatori, dhe që njerëzit të ishin të lirë, e të pa shfrytëzuar nga ata që i kishin pirë gjakun, të pasurit, e borgjezët. Idrizin e konsideronte bashkpuntor të pushtuesit, dhe nuk do ta lejonte kurrë, që unë djali i dëshmorit të merrja për grua vajzën e tij. Ime ëmë në fillim nuk e kundërshtoi, se i dhimbsesha unë. E dinte që unë vuaja për Anetën, por edhe se Aneta, nuk mund që të jetonte dot pa mua. E donte edhe ajo, më shumë se një nënë. Nuse i thërriste sa herë ajo vinte e kalonte ditën në shtëpinë tonë. I a puthte duart e ballin, dhe gëzohej si një fëmijë e pa rritur. Ti ma bën të lumtur Dhimitrin tim, të vetmin thesar që kam në këtë botë. Por edhe Aneta, nënë i thoshte. Vërtetë që ikja e babait më trishtoi, po fati deshi që unë sot kam dy nëna, thoshte ajo vajzë me flokë të arta. Dajo Vangjelit i thashë që unë e doja vërtetë Anetën, dhe se ajo në fakt, është tashmë pjesë e familjes sonë. Kaq u desh që ai të shpërthente përsëri. Nuk e di pse i ra në kokë, e na tha. E pamundur. Boll më. Dashkeni që ta bëni edhe pjesë të familjes, pasi më keqpërdorët duke i shpëtuar ato nga uria, tani do ti ulni edhe në një tavolinë me mua. Këtë unë nuk mund që ta duroj. Ti nipçe, je ende i vogël, dhe i ke akoma buzët me qumësh…Unë ika dhe i lashë aty vëlla e motër. Dola dhe eca në natën gojëprerë, pa e ditur se ku. Ndjeva dhimbje në zemër. Sytë mu mbushën me lot, dhe qava si një fëmijë. Po kuptoja se po e humbja dashurinë time, Anetën, dhe këtë nuk mund që ta shpëtonte as edhe nëna që më thoshte thesari im i vetëm. Unë e dija që pas kësaj ajo do të dorëzohej. Nuk mund që ti a prishte vëllait të saj, Vangjelit, që bënte edhe detyrën e babait tek mua por edhe të mbrojtësit e njeriut që përkujdesj për jetën tonë. Jetonim prej disa kohësh në atë qytet, tek të afërmit e nënës. Pa atë në ato vite jo vetëm që nuk do ti a dilnim dot, por do të vdisnim urie. Ishte vështirë për moshën time që ta mbaja shtëpinë me bukë. Në fakt, unë tetëmbëdhjetëvjeçari, një muaj më parë kisha zënë punë si sekretar i drejtorit të grumbullimit të qarkut, duke u marrë gjithë ditën me shkresa, por pagesa ime ishte tepër simbolike. Haja atje, dhe na jepni ndonjë ushqim, sa për të mbajtur frymën gjallë në familje. Kjo ishte e gjitha në atë periudhë. Dajua na jepte ca para nga rroga e tij, me të cilën mbante edhe familjen e vet, gruan, dhe një vajzë të vogël, Leftin. Natën e kalova në buzë të detit. Aty përballë tij ku frynin errëra, e dallgët kafshonin errësirën si bisha të uritura, që kërkonin pambarimisht gjak. Por unë nuk mund që të tërheqesha, jo, kursesi. Nuk mund që ta braktisja Anetën kështu. Ajo vajzë që më kishte trazuar gjithë ëndërat e mija djaloshare, me një zemrër më të madhe se deti që e kishim para shtëpisë, ishte bërë motivi i dashurisë, qëndresës në jetën time, i burrërisë, dhe i besës. Ky ishte vendimi që mora atë natë, dhe nuk i lëviza. Kishte kaluar kohë nga ajo mbrëmje. Në shtëpi nuk flisja më për Anetën. Motër e vëlla menduan se plaga kishte zënë kore, dhe zemra ishte qetësuar tashmë, por nuk ishte aspak kështu. Pas pune shkoja vazhdimisht tek Aneta. Dilnim mbrëmjeve e shkonim deri në rrethinat e qytetit. Përqafoheshim e kalonim çaste, ashtu nën pushtetin e dashurisë së zemrave tona, dhe në darkë e ktheja në shtëpi. Ndjeheshim të lumtur. Të thashë, që vendosa ta çoj në shtëpi. Nëna ishte krejtësisht e pafuqishme që të më kundërshtonte, edhe pse nuk donte që të prishej me vëllanë e vetëm, që i kishte mbetur në këtë botë. Për dajo Vangjelin, mendova se një ditë ai do të dorëzohej. Dola në mbrëmje nga puna dhe shkova si zakonisht drejt e tek shtëpia e Anetës. U thashë që të përgatiteshin, se në fund të javës, do ta merrja Anetën në shtëpinë time. Këtë herë si nuse. Por vajza e ëndërave të mija heshti. Uli kokën dhe e hodhi vështrimin tek e ëma, sikur kërkonte që të merte mendimin e saj për vendimin e rëndësishëm, që do të jepej në këtë çast. Kuptova që u drodh, dhe kraharori mezi i u mbush me frymë. Ngashëreu. E ka nga emocioni, mendova unë, pasi është ky një moment tepër delikat në jetën e një vajze. E ëma u duk se do të më thoshte diçka, por dukej ndryshoi mendim në momentin e fundit. Ktheva vështrimin nga Aneta, dhe dallova që kishin lënë gjurmë në mollëzat e saj dy rrëkeza loti, të cilat shndrisnin nën një ndriçim jo të mirë që jepte një llambë që varej nga tavani i lartë i asaj dhome. Dukej se e kishte humbur shkëlqimin e saj pas ikjes së të zotit. I u drodhën supet, dhe Aneta shpërtheu në lot së bashku me një gulçimë që i doli nga brenda kraharorit. Lëshoi disa fjalë që mua mu dukën si një mallkim për fatin e saj. Më së fundi mendova, se këtu kishte diçka tepër serioze, që nuk kishte të bënte aspak me lumturinë e një vajze, të cilës i propozojnë që të shkojë në martesë, me njeriun që i kishte robëruar, jo veçse zemrën. Dëgjo bir, më tha Elsa, Anetën e kemi të sëmurë. Qysh prej dy muajsh, dhe kjo është koha kur ne e kemi konstatuar këtë, nga një mjek italian në Tiranë. Vajza po bashkjeton me një sëmundje të vështirë, që ne nuk mund ta përballojmë dot, as financiarisht, por as edhe psikologjikisht. Ajo rezervë ilaçi tepër e kushtuar që e kishte Idrizi në farmacinë e tij, ka shkuar për të kuruar njerëz të tjerë. Por edhe jashtë në spitale, e klinika nuk është se e shërojnë dot, por e mbajnë në kontroll. Ishim sot tek doktori, dhe mësuam, se sëmundja po ecën me hapa të shpejtë. Eshtë rënduar gjendja e Anetës, bir. U bënë analizat. Na rekomanduan një vend klimaterik. Eh!... Sa për lajmin e gëzueshëm që na solle, këtu do të jemi. Do të vij edhe ai moment që do tu shoh të dyve të lumtur, ty dhëndër, e Anetën nuse. Nuk ka gëzim më të madh për një prind se sa ky çast i magjishëm. Nuk e mendoja kurrë, asnjëherë, se dashuria ime e parë si një anije, do të merrte kaq ujë, dhe do të fundosej në detin e së keqes. Por, ja që edhe jeta nganjëherë është kaq e ashpër, dhe e padrejtë. Është gri, dhe jo bardh e zi siç e mendojmë ne. Nuk është çështje fati në këtë mes. Anetën e rrëzoi dhe i a dorëzoi sëmundjes, mos pranimi i dashurisë së saj në familjen time, partishëria e vëllait të nënës sime. Kështu e kam gjykuar, dhe vazhdoj unë, edhe pas kaq vitesh. Qofsha edhe i gabuar. Në koridor u ndjenë zëra njerëzish. Vinin nga vagoni para nesh. Miti e ndërpreu rrëfimin dhe shkoi përsëri drejt derës. E shtyu dhe qendroi aty si një statujë, duke ndjekur me vëmëndje lëvizjet e të posaardhurve. Unë dëgjova zërin e fatorinos - Shokë e shoqe të Kavajës lëvizni më poshtë. Ka akoma kabina të lira. Mos u grumbulloni këtu. - Qenkeni shumë për në Tiranë sot – i thashë Ai më pa drejt e në sy, po nuk foli. Tek Miti u afruan dy vajza të reja. Ky i pyeti: - Vajza, të kujt ndërmarje jeni ju? - Fabrika e qelqit – tha një prej tyre, një vajzë brune dhe e hollë në shtat, duke i u përgjigjur njeriut që qendronte tek dera e kabinës dhe që nuk u kishte leruar rrugën e hyrjes. - Auu. Qyqja moj gocë. Po çfarë do të bëjmë ne këtu? – bëri sikur u tremb tjetra. Nuk e sheh që ka vetëm burra. Hajde që të ikim tek shoqet tona tek kabina tjetër. U duk sikur e tërhoqi për krahu shoqen, dhe në çast u zhduk nga ekrani i xhamtë i derës në koridor. Miti ndejti dhe një moment dhe pasi u sigurua që nuk kishte më njeri të na vinte aty në kabinë, e mbylli derën. U kaloi dorën flokëve dhe shkoi në vendin e tij. Mori buqetën dhe bëri të njejtin gjest ashtu siç kish bërë një çast më parë. I vendosi ngadalë në të njëjtin vend dhe u kthye nga mua. - Kjo historia juaj qenka shumë e veçantë – i thashë – Gjynah që nuk e ka dëgjuar ndonjë shkrimtar, mund që të dilte ndonjë roman i mirë që do të linte shije tek lexuesi. Qeshi. Tundi kokën, këtë here pa gaz dhe filloi: - Ditët që rrodhën më pas, nuk kishin ngjyrë, por as edhe diell midis nesh. E shihja dita ditës që po më fikej, e po tretej si një qiri përpara meje. Ku ishte ai kurm vajzëror i ikur? Qendroja vazhdimisht në shtëpinë e saj, dhe tek ime ëmë shkoja sa për të fjetur. As edhe gjumë nuk kisha. Zere si isha në punë, zere se nuk isha. Por atje nuk më thonin gjë. E mbyllnin një sy për djalin e dëshmorit… Një ditë zuri shtratin e nuk u ngrit dot më. Filloi që të lëngojë. U bë rëndë. Po fundosej. Nuk deshte që ta puthja më. Kishte hall se do të më ngjiste turbekulozin. Erdhi edhe ime ëmë. I tha se do ta shihte nuse shumë shpejt në derën e shtëpisë sonë. E pashë që Aneta u lumturua. Sytë i morën një shkëlqim, sa që mu duk se, dhoma e gjithë llamburiti nga një dritë që erdhi përtej dy dritareve të mëdha. Nuk do ta haroj atë çast. Vuri buzën në gaz si për të na thënë se e besonte. Më erdhi mirë që nëna ime e bëri të lumtur Anetën, qoftë edhe për një moment. Të nesërmen e ëma, Elsa, solli doktorin e spitalit. Ai e vizitoi dhe u largua i heshtur nga krevati i saj. Në koridor na tha se edhe pak orë i kishin mbetur. Mu mbushën sytë me lot, dhe fjalët shteruan buzëve të mija që dridheshin. I thashë Elsës që edhe ajo vajtonte fatin e bijës së saj, në një gjuhë që unë nuk e kuptoja, e bëjmë nuse. Ajo hapi sytë e më pa si e mpirë. Do ta veshim, ja këtu në krevat. Austriakja tundi kokën e bëri kryqin. Dola menjëherë jashtë, dhe u nisa me nxitim për tek shtëpia e dajo Vangjelit. E dija se nusja e tij ruante një fustan nusërie. I a thashë, dhe e mora. Ndryshe nga i shoqi, ajo më mbështeste mua. Ka nevojë jetimi për atë gëzim. Kështu i thoshte. I erdhi keq për Anetën. Le ti marrë me vete edhe në botën e përtejme. Të mbesë gjithmonë nuse. Pastaj renda për në shtëpi dhe mora rrobat që kisha përgatitur për dhëndër. Vendosa një papion, se ashtu ishte moda at’here, dhe u ktheva me një frymë. Vetë e zhvesha, dhe e vesha. E ëma nuk kishte zemër më në atë ikje të beftë të së bijës. Po Aneta po humbte, dhe kishte një ndijim të paktë. E zbukuruam që të dy pastaj. Kur kishim përfunduar gjithçkah në atë ceremoni të thjeshtë midis jetës dhe vdekjes, i shtrirë pranë saj në të njejtin shtrat, i u betova se do ti qendroj besnik deri në vdekjen time, sepse unë tashmë isha martuar, dhe do të jetoja çdo çast me atë, duke i dhënë e marë dashuri. Kështu më iku Aneta. U shua. Mua më la shumë dhimbje në këtë jetë. Eh!.. Një sirenë e stërgjatur lokomotive po na lajmëronte se po i afroheshim stacionit të Durrësit. Gjeta rastin që Miti heshti, dhe i thashë i prekur. - Qenka një histori e trishtë kjo e juaja, dhe më vjen vërtet keq, që paske patur fatin të ndeshesh me një ngjarje kaq dramatike, si kjo me Anetën. Të rroni dhe ta kujtoni gjithmonë atë vajzë. Më falenderoi në heshtje. Ndjeva se nga kraharori i doli një gulç. U përmbajt. Pas pak u gjendëm në këmbë. U bëra gati që ti zgjatja dorën, dhe ti uroja “Rrugë të mbarë”, por ai më la të kuptoja se do të më shoqëronte deri sa të zbrisja poshtë, tek dera e vagonit. Mbase i duhej që të ndronte vend tani pas ikjes sime, sepse pas gjithë atij rrëfimi, nuk do ti bënte mirë edhe vetmija. E kuptoja gjendjen e tij. Po hynim në stacion, dhe ai mori buqetën në duar, me një përkujdesje që binte në sy. Dallohej që ishin ende të freskëta. I a ndjeva aromën. Lëvizëm në koridor e u përballëm me dy kavajaset, që kishin qendruar të vetmuara në kembë, aty në koridor. I përshëndetëm, e qetësisht shkuam deri tek dera. Ishte një qetësi vdekje dhe njerëzit brenda në kabina heshtëtonin në zi. Ndjemë që treni ndaloi në platformën e stacionit të Durrësit. Një detë njerëzish që prisnin të udhëtonin drejt Tiranës për homazhe tek udhëheqësi. Me siguri ndërmarje të planifikuara që kishin rradhën për të lotuar. Disa syresh u sulën menjëherë në dyert e vagonave. U ktheva nga Miti, dhe i thashë: - E po, të uroj, rrugë të mbarë. Po nxitoj, se paska shumë njerëz që po presin poshtë, që kërkojnë të ngjiten këtu; Por ai më bëri përsëri shenjë se do të më ndiqte deri poshtë në platformë. Unë e falenderova, dhe i thashë që nuk ishte nevoja. E konsiderova respekt të tepërt nga ana e tij për mua. Ngulmova përsëri, por ai zbriti përpara meje. U kujdes për buqetën që të mos i a prishte turma, e cila mezi priste atje poshtë. Mes trupave që nxitonin të ngjiteshin, u ula edhe unë në platformën e stacionit. - Do ta kesh tepër të vështirë që të ngjitesh përsëri në vagon - i fola ngadalë, dhe në çast dyshova se ai nuk më kishte dëgjuar. Miti rregulloi paltesynë dhe më tha qetësisht: - Lëvizim? Deri jashtë stacionit jemi bashkë. Pastaj mua më duhet të nisem drejt e në varezat e qytetit. Sot Aneta ka tridhjetetetë vjetorin e vdekjes. Vij këtu çdo vit për të respektuar në rradhë të parë kujtimin e saj. Të thashë që i kam dhënë fjalën përpara se të nisej për udhë, tek vdekjetarët, besën për të bërë qendresën. Dhe këtë e kam përmbushur me dinjitet dhe ndershmëri deri sa ti shkoj aty pranë. Unë jetoj me këtë. Heshta, pa e ditur se ç’ti them asgjë. Isha befasuar me veten time. Lëvizëm mes njerëzve që ishin sulur në dyert e vagonave. Zor se ai tren i merrte që të gjithë. Dëgjoheshin komanda që jepnin druejtuesit. Kërkonin rregull. Pastaj nxitova hapat që të arrij Mitin. Ishim pranë, unë, ai, dhe në mes buqeta me lule të freskëta. Pas nesh ishte turma. Qershor 2012